Journal

20 września, 2025

Mid-century modern 
w polskim wydaniu: przewodnik po stylu lat 60.

Mid-century modern w polskim wydaniu to historia designu, który powstawał w wyjątkowych warunkach społeczno-politycznych PRL-u. W latach 50. i 60. polscy projektanci, mimo ograniczeń materiałowych i ideologicznych, stworzyli meble, które dziś uznawane są za ikony światowego wzornictwa. 

 

Ten artykuł przybliża historię, cechy charakterystyczne i najważniejszych twórców polskiego mid-century modern - stylu, który z “estetyki niedoboru” uczynił ponadczasową elegancję.

Autor: Kasia Kowalczyk

Zdjęcia: 366 Concept, archiwa historyczne.

Spis treści:

  • Wprowadzenie do stylu mid‑century modern – geneza i kontekst

  • Cechy stylu

  • Projektanci i ikony

Styl mid‑century modern – geneza i kontekst

W Polsce lat 50. i 60. modernizm rozwijał się w skomplikowanych warunkach ograniczeń politycznych i ekonomicznych. Był to czas określany mianem odwilży, łagodzenia represyjnej polityki kulturalnej a tym samym - pojawiania się nowych nurtów i trendów w sztuce. Do Polski zaczęły powoli docierać zachodnie filmy, wystawy sztuki czy magazyny modowe, które pokazywały nowe trendy i stawały się źródłem inspiracji. 

 

Na twórcach nie ciążył już obowiązek tworzenia sztuki realistycznej, pozbawionej eksperymentów formalnych czy indywidualizmu. Dizajn, który narodził się w tym czasie, dziś określany mianem mid-century modern, powstał w reakcji na te procesy, charakteryzując się prostotą, nowoczesnością i funkcjonalnością. Z dostępnych w tamtym czasie skromnych materiałów, projektanci wydobywali maksimum, tworząc meble trwałe, ergonomiczne, a przy tym nowoczesne i eleganckie. Styl określano często mianem „estetyki niedoboru”.

Wnętrze kawiarni Mimoza przy pl. Bieruta (obecnie pl. K.K. Baczyńskiego). © Stanisław Kasperowicz / Muzeum Miejskie w Tychach.

Cechy stylu lat 50. i 60.

Mid-century modern łączy w sobie minimalizm z ciepłem naturalnych materiałów. Dominują w nim czyste linie, obłe kształty, smukłe proporcje. Polska odsłona stylu operowała jednak nieco inną niż zachodnia paletą materiałów. Egzotyczne gatunki drewna zostały zastąpione fornirami orzechowymi, bukowymi i dębowymi. W projektach pojawiały się elementy metalowe, szklane, skórzane. Tkaniny utrzymane były w stonowanych, miękkich w odczuciu kolorach - dominowały odcienie szarości, zgaszonej zieleni, czerwieni, granatu i beżu.


Choć samo słowo „mid-century modern” nie funkcjonowało w PRL, wiele jego założeń znalazło odzwierciedlenie w architekturze z lat 60. Mieszkania w budynkach na warszawskim Mokotowie, Ursynowie czy Żoliborzu były funkcjonalnie zaprojektowane, ale niewielkie - stąd popularność kompaktowych mebli – meblościanek, segmentów, składanych krzeseł i łóżek.

Projekt sypialni autorstwa Rajmunda Hałasa.

Projektanci i ikony mid-century modern

Lata 60. to także czas, w którym działały instytucje, takie jak Instytut Wzornictwa Przemysłowego (IWP) czy Ośrodek Wzornictwa w Poznaniu, które umożliwiały rozwój i pracę tworzącym w tym okresie projektantom. Dominował w nich trend mający swoje źródła w podejściu do projektowania reprezentowanym przez niemiecką uczelnię Hochschule für Gestaltung w Ulm - a więc łączenie funkcjonalnego, specjalistycznego myślenia z wrażliwością artystyczną.
 

W tym czasie i kontekście przez polskich twórców zaprojektowane zostały meble, które do dziś cieszą się światową sławą i uważane są za ponadczasowe ikony designu.

Zdjęcie z archiwum prywatnego Józefa Chierowskiego.

Józef Chierowski, Fotel 366

Józef Chierowski był projektantem i wykładowcą Uniwersytetu Artystycznego we Wrocławiu. Fotel 366 jego autorstwa stał się najsłynniejszym polskim projektem połowy XX wieku. Charakteryzuje się lekkością i prostotą - szybko znalazł swoje miejsce w polskich kawiarniach, biurach i restauracjach. 

Zdjęcie z kolekcji Wery Modzelewskiej i Fundacji im. Romana Modzelewskiego.

Roman Modzelewski, Fotel RM58

Roman Modzelewski, wieloletni wykładowca akademicki, a także współzałożyciel i rektor ASP w Łodzi był nie tylko projektantem, ale i malarzem. Fotel RM58 o organicznej formie i awangardowym, rzeźbiarskim siedzisku na zawsze wpisał się historię designu. Znajduje się w kolekcjach Muzeum of Modern Art w Nowym Jorku oraz Victoria and Albert Museum w Londynie.

Zdjęcie z archiwum Państwa Kowalskich.

Bogusława i Czesław Kowalscy, meblościanka segmentowa 1962

Dwoje artystów i projektantów wnętrz, Bogusława i Czesław Kowalscy, zaprojektowali meblościankę w odpowiedzi na problemy z urządzaniem małych mieszkań. Prosty, ergonomiczny i innowacyjny mebel, po serii sukcesów na konkursach i wystawach wzornictwa, został wprowadzony do masowej produkcji.

Zdjęcie z archiwum Krystyny Łuczak-Surówki, Design by PL.

Teresa Kruszewska, Muszelka

Teresa Kruszewska, autorka wielu projektów połowy XX wieku, w tym fotela Tulipan, fotela ogrodowego Tubus, czy systemu mebli “rosnących” dla dzieci, jest także twórczynią słynnego krzesła Muszelka. Kultowy mebel został wyprodukowany przez Spółdzielnię Artystów Plastyków ŁAD w 1956 roku, jednak popularność zyskał w latach 60.
 

Zdjęcie z archiwum 366 Concept.

Rajmmund Teofil Hałas, Krzesło 200-190

Prof. Rajmund Hałas, projektant i pedagog, łączył w swojej twórczości modernistyczną prostotę z funkcjonalnością i szacunkiem dla rzemiosła. Krzesło 200-190 jest esencją tej postawy i przykładem mebla, który do dziś doskonale wpasowuje się w każdą przestrzeń. 

Polscy projektanci lat 60., choć ograniczeni materiałowo i politycznie, wypracowali język formy, który do dziś inspiruje i powraca we współczesnych reedycjach. Mid-century modern w polskim wydaniu, mimo swojej dyskrecji i prosty, pełen elegancji głęboko zapada w pamięć.

Odkryj więcej historii ze świata 366 Concept:

O rzemiośle, designie i spotkaniach. Poznaj historię Bar du Champagne.

W samym sercu Amsterdamu znajduje się miejsce, gdzie szampan łączy entuzjastów dobrego smaku. Poznaj z nami Bar du Champagne, gdzie nasze Hokery 200-190 są częścią jego historii.

Sen o Warszawie: 366 Concept x Lukullus

W samym centrum Warszawy, przy ulicy łączącej wschód z zachodem spotkać można kawiarnię, która uosabia “Sen o Warszawie” – o klasycznym charakterze, wyśnionym wnętrzu, karmiącej podniebienia wysublimowanie i rozkosznie.

Fotel 366 Józefa Chierowskiego: ikona polskiego designu

Młody projektant wnętrz, kompozytor i Wykładowca Uniwersytetu Artystycznego we Wrocławiu – Józef Chierowski skorzystał z nadarzającej się okazji. Wtedy właśnie potencjał fotela objawił się po raz pierwszy. Dzięki minimalistycznemu wzornictwu i lekkiej konstrukcji drewnianej odniósł natychmiastowy sukces i w krótkim czasie wkrótce znalazł się w prawie każdym biurze, kawiarni i restauracji w Polsce.

Krzesło 200-125 VAR: historia kompana do brydża

Czy to był jeden wieczór, czy wiele. Czy żart przyjaciela, czy myśl projektanta – tego nie wiemy. Jednak prawdą jest, że Józef Chierowski wraz z przyjaciółmi często grywał w brydża, a znajomi nieraz wspominali, że miękkie krzesło do grania sprawdziłoby się bardziej niż twarde. I tak oto powstał projekt: 200-125 VAR – bardzo kompaktowy, szalenie wygodny, o miękkości, jaką nie każde siedzisko i oparcie o niewielkich rozmiarach może zaoferować.